kutubhona

Меванинг яхши пишганлиги унинг ейиладиган бўлганидир. Буни шу ҳақда келган ҳадислардан тушуниб олинади. Мевани пишиб етилишдан олдин сотишдан қайтарган ҳадисларни диққат билан ўрганадиган бўлсак уларда бир неча тафсирлар келганини кўрамиз. Масалан Жобир ривоят қилган ҳадисда: «пишганлиги кўрингунга қадар» ва «пишиб етилгунча», дейилган бўлса, Анас ривоят қилган ҳадисда: «Узумни қорайгунча, донни қаттиқ бўлгунча сотишдан қайтардилар», дейилган. Абу Довуд ривояти. Жобирнинг бошқа бир ҳадисида: «ранг киргунча», дейилган бўлса, Ибн Аббос ривоят қилган ҳадисда: «ейдиган бўлгунча», дейилган. Демак бу ҳадисларнинг ҳаммасида битта маъно, яъни ейиладиган бўлгунча, деган маъно ётибди. Мевалар воқесига қарайдиган бўлсак ейиладиган бўлиши уларнинг турига қараб ҳар-хил бўлади. Масалан ранги ўзгариши билан пишиб еса бўладиганлари бор. Хурмо, анжир, узум, нок ва шунга ўхшашлар каби. Пишганлигини билиш учун синчиклаб кўриш ёки биладиган кишилар кўриши керак бўлганлари бор. Масалан тарвуз каби. Чунки тарвузнинг ранги ўзгаришига қараб пишганлигини билиш қийин. Гули мевага айланиши билан еса бўладиганлари ҳам бор. Масалан тарра, бодринг ва шунга ўхшашлар каби. Шунга биноан ҳар бир меванинг пишишидан мурод еса бўладиган бўлиб қолишидир. Муслим Ибн Аббосдан ривоят қилган ҳадис шунга далолат қилади:

«نَهَى رَسُولُ اللَّهِ A عَنْ بَيْعِ النَّخْلِ حَتَّى يَأْكُلَ مِنْهُ أَوْ يُؤْكَلَ»

«Росулуллоҳ с.а.в. хурмони ейдиган ёки ейиладиган бўлгунга қадар сотишдан қайтардилар». Юқоридаги Жобир «пишиб етилгунча» деб ривоят қилган муттафақун алайҳ ҳадис ҳам шунга далолат қилади. Мана шундан бодринг, тарра ва шунга ўхшашларни мева бера бошлаши билан сотиш жоизлиги аён бўлади. Яъни гули бодрингга айланиши билан. Гуллаган пайтда ҳам, гуллашидан олдин ҳам сотиш жоиздир. Бодрингни мана шу ҳолатда, ҳали мева тугмай туриб, унда бир нарса пайдо бўла бошлаши биланоқ сотиш жоиз. Бу йўқ нарсани сотиш сирасига кирмайди. Чунки унинг меваси бир вақтнинг ўзидагина пишмай, балки кетма-кет бўлаверади. Шунинг учун бодринг бутун мавсум давомида сотилаверади. Чунки унинг пишганлигини билиш учун хурмога ўхшаб қип-қизаришини, узумга ўхшаб қорайишини, нокка ўхшаб ранги ўзгаришини кутиб ўтирилмайди. Баъзи мевалари кўринишини,